1. Ábsida Espazo semicircular, poligonal o rectangular, orientado ao leste, que remata a cabeceira dalgunhas igrexas e na que está o altar. Pode haber 1 ou máis ábsidas, sempre nº impar e a central de maior desenvolvemento. As veces 1 ábsida acolle pequenas ábsidas secundarias (absidiolas).
2. Altorrelevo Relevo que sobresae do fondo máis da metade do seu vulto.
3. Aparello almofadado Muro de cantería no que os perpiaños presentan as xunturas biseladas ou refundidas de xeito que a súa parte frontal está en relevo.
4. Arcobotante Arco exterior rampante con arranques a distinta altura que descarga sobre o muro ou contraforte, os empuxes laterais das bóvedas. Serve tamén para conducir as augas de choiva ata as gárgolas coa canle no seu extradorso. Característico da arquitectura gótica.
5. Arco apuntado ou arco oxival Constituído por 2 segmentos de circunferencia de igual radio e de 2 centros no seu trazado. Forma un ángulo na clave e o intradorso é cóncavo.
6. Arco de ferradura Aquel de curvatura superior á semicircunferencia. Pode ter maior ou menor frecha (peralte). Na arte califal presenta un peralte da metade do radio mentres na arte visigoda o peralte é de 1/3.
7. Arco de medio punto Aquel de curvatura semicircular, de xeito que frecha=semiluz.
8. Arco de faixa Arco de medio punto que axusta a bóveda de canón para reforzala e se dispón transversalmente ao eixo lonxitudinal da nave dividíndoa en tramos. Se compre a mesma función e disposición, pero en forma apuntada, denomínase perpiaño.
9. Arco formeiro Arco disposto paralelamente ao eixo lonxitudinal da nave, dun soporte a outro, e que a separa da outra nave.
10. Arco peraltado É aquel de medio punto que prolonga en recto o seu arranque de xeito que supera a media circunferencia sendo a frecha maior que o radio ou semiluz. Ou tamén, cando o centro da semicircunferencia está por riba da liña de impostas.
11. Arco rebaixado Aquel de curvatura inferior á media circunferencia coa frecha superior á semiluz (cando o centro está por debaixo da liña de impostas).
12. Arquitrabe Parte inferior do entaboamento que apoia directamente sobre a columna.
13. Arquivolta Cada unha das roscas/molduras dispostas de xeito concéntrico en torno dun arco. Conxunto de arquivoltas=portada abucinada. Son propias da arquitectura románica e gótica presentando decoración figurada e xeométrica.
14. Baixorrelevo Relevo que sobresae do seu fondo menos da metade do seu vulto
15. Basa Parte inferior da columna ou piar sobre a que apoia o fuste. Combina molduras cuadrangulares, cóncavas e convexas (plinto, escocia, toro, bocel), mais ou menos labradas.
16. Bodegón Xénero pictórico que representa seres inanimados (animais mortos, vexetais, obxectos e útiles)
17. Bóveda de aresta Cuberta que se forma cando se cruzan perpendicularmente 2 bóvedas de canón de igual frecha resultando 4 arestas angulares.
18. Bóveda de canón Cuberta semicilíndrica, orixinada polo desprazamento dun arco de medio punto sobre soportes paralelos ao longo dun eixo lonxitudinal.
19. Bóveda de cruzaría Cuberta abovedada que se forma polo cruce (clave) en aspa de arcos/nervios estruturais sobre os que se apoia a cuberta propiamente dita ou plementería con función de recheo. Os nervios transmiten os empuxes aos piares polo que non se precisa reforzar o muro como coa bóveda de canón, facilitando así a apertura de vanos nos muros. A forma máis sinxela é a de 4 nervios e 4 plementos (cuatripartita), pero se os nervios se multiplican (terceletes) teremos entón bóvedas sexpartitas (1), reticuladas, de abano (3), estreladas (2)...
20. Canon Norma que regula as relacións de proporcións ideais entre as partes dun edificio ou entre os membros do corpo humano establecendo un modelo de máxima beleza e harmonía. Canon significa regra ou modelo.
21. Capitel composto Capitel de creación romana por fusión de elementos dos capiteis gregos: as volutas do xónico e as follas de acanto do corintio.
22. Capitel corintio Capitel clásico grego que presenta follas de acanto dispostas en 2 ou máis filas, as inferiores moi curvadas cara á fora e as superiores enroscadas (caulículos).
23. Capitel dórico O capitel clásico grego constituído por equino, moldura circular e convexa, e ábaco, peza a modo de taboiña.
24. Capitel xónico O capitel clásico grego formado por volutas nos 4 ángulos ás que se superpón un pequeno ábaco.
25. Ciborio Construción elevada sobre o cruceiro dunha igrexa, en forma de torre de planta cadrada, octogonal ou poligonal, que encerra no interior unha cúpula e que pode rematar por un chapitel.
26. Claroscuro Técnica pictórica que se serve dun forte contraste de luces e sombras, zonas iluminadas e zonas escuras, a fin de acentuar os volumes e resaltar a profundidade. Cando o claroscuro é moi marcado para remarcar o dramatismo, falamos de tenebrismo.
27. Clave dun arco A doela central en forma de cuña que pecha o arco ou a peza que pecha as bóvedas de cruzaría.
28. Color complementaria Secundarias que contrastan coa primaria que non entra na súa composición: azul-laranxa, verde-vermella, violeta-amarela…
29. Columna salomónica Columna que presenta fuste helicoidal.
30. Contraforte Engadido exterior groso a modo de pilastra que serve para reforzar o muro dunha edificación e contrarrestar os empuxes das bóvedas.
31. Contraposto Palabra italiana que serve para expresar a oposición harmónica das partes do corpo da figura humana, especialmente cando algunha deles está en movemento ou tensión e a súa simétrica en repouso. Unha perna queda afincada no chan mentres a outra dobra e adiantase, o que repercute na cadeira e nos ombreiros. A mesma oposición tensión-relaxación se mostra nos brazos, ao tempo que a cabeza xira lixeiramente. Favorece a sensación de movemento e rompe a lei de frontalidade.
32. Cornixa Na arquitectura clásica, parte que sobresae no alto do entaboamento despois do friso. En xeral, a parte superior e saínte da cuberta que remata un edificio.
33. Cadro de Historia Xénero pictórico que representa escenas históricas, literarias, bíblicas ou lendarias, e que trata de ser moralmente edificante ou ter carácter conmemorativo. Son obras de gran formato por necesidades do seu contido narrativo.
34. Cadro de xénero Xénero pictórico que representa escenas e temas da vida de acotío. Caracterízase polo realismo.
35. Cúpula Cuberta semiesférica, xerada pola rotación dun arco. Pode cubrir un espazo circular (bóveda semiesférica), poligonal ou cadrado. Nos 2 últimos casos precisa apoiar sobre pendentes (pechinas) ou trompa
36. Curva praxiteliana Contrabalanceo acusado do contraposto, ata adquirir trazo curvilíneo ou en S, que acentúa a sensación de dinamismo. Caracterizaba a composición das esculturas de Praxíteles.
37. Deambulatorio ou xirola Corredor que rodea a traseira do altar maior. Adoita ser prolongación das naves laterais nas igrexas de tres naves.
38. Doela Cada unha das pezas en forma de cuña coas que se forma a volta do arco. A central denomínase clave e a 1ª, inmediata ó arranque, chámase salmer.
39. Entaboamento Estrutura arquitectónica das ordes clásicas, encima dos soportes e constituído por arquitrabe, friso e cornixa.
40. Éntase Engrosamento do fuste dunha columna, na súa parte central, para corrixir as desviacións da perspectiva e conseguir que pareza recta en lugar de cóncava, parecendo de carecer de entáse.
41. Escultura de vulto redondo ou exenta Aquela que pode ser contemplada desde calquera punto de vista ao seu redor pois non está adosada a nada e está traballada por todos os lados.
43. Esfumado/sfumato Técnica pictórica que esfuma os contornos e os tonos ó tempo que os planos afastados quedan somerxidos nunha néboa vaporosa. Plasma os efectos atmosféricos para lograr profundidade. É propia da pintura de Leonardo da Vinci.
44. Estatua ecuestre Escultura de bulto redondo que representa unha figura humana a cabalo. Ten carácter de obra conmemorativa de personaxes relevantes.
45. Estatua-columna Estatua de canon xeralmente esvelto, adosada ao fuste dunha columna ou a un muro e aproximadamente da súa mesma altura.
46. Estilo Conxunto de trazos orixinais e persistentes dun artista, dunha época, dunha escola ou dunha zona xeográfica, que permiten identificar as obras como feitas por el ou neles.
47. Friso Faixa decorativa de desenvolvemento horizontal, situada entre o arquitrabe e a cornixa no entaboamento das ordes clásicas. Tamén se aplica a calquera faixa decorativa horizontal.
48. Fuste Parte da columna ou puiar que constitúe o seu "pé dereito", entre o capitel e a basa. Pode ser liso, sogueado, estriado, salomónico ...
49. Iconografía. Estuda a orixe, formación e desenvolvemento dos temas figurados e dos atributos cos que se poden identificar e dos que adoitan acompañarse.
50. Imposta Fiada de pedra ou ladrillo, a miúdo sobresaínte, sobre a que se asentan un arco ou unha bóveda.
51. Liña serpentinata. Liña compositiva en serpentina. Conforma un xiro violento sobre si mesma de modo que as figuras contrabalancean cabeza, ombreiros e cadeiras. É propia do Manierismo.
52. Ménsula Peza ornamental en beiral e voada para soster elementos arquitectónicos (balcóns, arcos…).
53. Métopa Espazo rectangular que media entre 2 triglifos no friso da orde dórica. Ornaméntase con relevos ou cor.
54. Nártice Espazo das basílicas paleocristiáns e bizantinas situado na entrada principal e aberto ao patio porticado, reservado aos catecúmenos (adultos non bautizados).
55. Natureza morta ou bodegón Xénero pictórico que representa seres inanimados (animais mortos, vexetais, obxectos e útiles).
56. Parteluz Elemento vertical en forma de columna ou piar, que divide a anchura ou luz dun vano (fiestra ou porta). Pode portar unha estatua como elemento ornamental.
57. Perspectiva xerárquica Modo de representación que amosa con maior tamaño as personaxes que pola súa importancia queren ser resaltados.
58. Perspectiva aérea Modo de conseguir plasmar no plano a 3ª dimensión ó representar a atmosfera que envolve os obxectos, debuxando os fondos e contornos das formas máis esvaídos. Toma en consideración a gradación dos tons e a imprecisión das liñas producida pola intermediación da atmosfera.
59. Perspectiva lineal Modo de conseguir plasmar no plano a 3ª dimensión dispoñendo as figuras ó longo de liñas imaxinarias ou reais (liñas de fuga), que converxen nun punto de fuga e son cada vez máis pequenas a medida que se desexa presentalas máis lonxe do espectador.
60. Piar Soporte vertical exento de sección cadrada, rectangular ou poligonal.
61. Pilastra Cando se adosa ao muro sen sobresaír demasiado, denomínase pilastra.
62. Plan central Aquela na que os muros exteriores equidistan aproximadamente dun punto central.
63. Planta basilical Planta lonxitudinal de forma rectangular. Adoita estar dividida en naves separadas por columnas e rematadas nunha ou máis ábsidas.
64. Planta cruz grega Planta centralizada en forma de cruz cos catro brazos iguais.
65. Planta cruz latina Planta lonxitudinal en forma de cruz cun travesaño máis curto que o outro. Brazo menor= transepto; lugar no que ambos se cruzan=cruceiro.
66. Presbiterio Espazo na cabeceira das igrexas que circunda o altar maior ou o antecede, normalmente separado da nave por uns banzos, e que se reserva aos sacerdotes.
67. Retrato Reprodución artística pictórica, escultórica ou fotográfica, dunha persoa. Pode ser individual ou de grupo; de corpo enteiro, de medio corpo ou de busto
68. Rosetón Vano circular calado con decoración de tracería e ás veces pechado con vidreiras de cores, que aparece na arte medieval gótica.
69. Técnica de panos mollados Técnica escultórica de modelado plástico, conseguido por medio dos panos da roupa, tratados como se estiveran mollados de xeito que se pegan ao corpo e acusan as súas formas.
70. Tímpano Espazo delimitado polo lintel e as arquivoltas nas portadas románicas e góticas ou o espazo triangular no interior dun frontón.
71. Tribuna Galería sobre as naves lateras e da súa mesma anchura que se abre á nave central dun templo e onde poden acomodarse os fieis. É característica das igrexas de peregrinación Inspirado no matroneum das basílicas paleocristianas.
72. Triforio ou ándito Pequeno pasadizo de circulación aberto en ventanais de carácter ornamental por riba das arcadas das naves. Propio da arquitectura gótica.
73. Triglifo Elemento arquitectónico con forma de rectángulo saínte e surcado por tres acanaladuras verticais (glifos), que serve de decoración.
74. Trompa Estrutura triangular rematada en forma de bovediña que serve para achaflanar as esquinas e máis concretamente para sustentar a bóveda semiesférica que se levanta sobre base poligonal.