DEFINIZIOAFusio nuklearra prozesu atomiko bat da, non bi nukleo arin biltzen diren gehiago pisatzen duen beste nukleo bat osatzeko. Prozesu honekin energia-kantitate handia askatzen da.
Fusio-erreakzioen adibide bat behean adierazitakoa da:marraz(1) AKTIBAZIO-ENERGIA.Fusio erreakzioan nukleoak hurbildu egin behar dira eta beraien arteko aldarapen elektrostatikoak gainditzeko energia handia behar da, aktibazio-energia izenekoa. Erreakzioa gertatzen denean izugarrizko energia askatzen da eta horrek mantendu egiten du erreakzioa. Izan ere, erreakzioaren jarraipena kontrolatuz gero, energia-iturri bezala aprobetxatu ahal izango litzateke fusio prozesua. Erreakzioa kontrolatu ezean, eztanda gertatzen da eta hidrogeno-bonba bat izango genuke. Fusio nuklearra izarren barruan (erreakzio termonuklear izenekoetan) gertatzen da, eta horien sorkuntza eta distira energetikoa ematen dizkie. Adibidez, Eguzkian, fusioa gertatzen da, hidrogenozko atomoen isotopoak elkartuz helioa lortzen da, eta horrek energia asko askatzen du. Hori gertatzen da Eguzkiaren nukleoan 1,5-10 K-ko tenperatura dagoelako, oso presio handiak eraginda. Lurrean, bonba atomikoetan (hidrogeno-lehergailuan) erabili da. Erreakzioa hasteko oso tenperatura altua behar da, horregatik, behar den energia lortzeko, lehenengoz, fisio-erreakzio bat egiten da.
Prozesu kontrolatua:Energia iturri hori elektrizitatea sortzeko prozesua oraindik fase esperimentalean dago. Fusio-erreakzioak energia-iturri bezala erabiltzeko badaude zailtasunak: materia plasma egoeran eta oso tenperatura altuan (1,5-10 K) egon behar da nukleoak hurbiltzeko fusioa gerta dadin. Beraz, energiaren aldetik, prozesua ez da errentagarria.
/Egindako esperimentuetan plasma berotu eta gero eremu magnetikoak erabili dira hidrogeno nukleoak konfinatzeko. Fusio prozesuaren bideragarritasuna ikertzen ari dira, etorkizuneko energia iturri gisa, hainbat abantaila dituelako fisioarekin alderatuta: hondar erradioaktibo arriskutsurik ez du sortzen, lehengaia ugaria da (hidrogeno), eta matxura izanez gero, erreaktorea berehalaxe itzaliko litzateke, ez baitago kate-erreakziorik.
MASA-GALERA ETA ENERGIA Fusio erreakzioetan askatzen den energia erreakzio horietan gertatzen den masa galeraren ondorioa da.A+B—-C+D+ Energia
Hasierako substantzien masa eta amaierako substantzien masa neurtzen baditugu, produktuen masa erreaktiboena baino txikiagoa dela ikusiko dugu:
ma+mb> mc + md masa-galera =deltam= (ma+ma)-(mc+md)
Galtzen den masa hori energia bihurtzen da, eta Einsteinen ekuazioaren bitartez kalkulatzen da: E = Amc2
FISIO NUKLEARRADEFINIZIOA.Fisio nuklearra erreakzio nuklear bat da, non masa handiko nukleo bat neutroiez bonbardatuz, nukleo hori zatitu eta bi nukleo arin sortzen diren. Prozesu horretan zenbait neutroi eta energia kantitate handia askatzen dira. Fisiorako gehien erabiltzen diren nukleoak uranio-235 eta plutonio-239 isotopoak dira. Fisio-erreakzioaren adibide bat behean adierazitakoa da:marraz(1)AKTIBAZIO-ENERGIA. Fisio erreakzioan sortzen diren produktuak hasierako U-235 baino egonkorragoak dira; hala ere, uranio atomoa ez da berez zatitzen, aktibazio-energia deritzon energia kantitate bat behar du, neutroi batez bonbardatzean lortzen duena. Horrela bitarteko produktu bat eratzen da U-236: uranioaren nukleoak neutroia xurgatzen du, eta horrek egiten du energia ekarpen hori; ondorioz, atomoa berehala zatitzen da.
Erreakzioa behin hasiz gero, hainbat neutroi askatzen dira. Neutroi horietako bakoitzak beste uranio nukleo baten fisioa eragiten du, eta erreakzioa azkar azeleratu egiten da, kate-erreakzioa gertatzen da.marraz(2)
Prozesu ez-kontrolatuak:Prozesu hauetan sortutako neutroiak ez dira kontrolatzen eta erreakzioak leherketa eragiten du, energis handia, erradiazioa eta hondakin erradioaktiboak sortuz. Prozesu hori da bonba atomikoan gertatzen dena.Prozesu kontrolatua:
Askatutako neutrolen abiadura moteldu egiten da substantzia egokiak (moderatzaileak) tartekatuz, hala nola, ura, ur pisutsua, grafitoa... Horrela erreakzioaren abiadura kontrolatzen da, ez da eztandarik gertatzen eta askatutako energia aprobetxa daiteke. Hori da zentral nuklearretan
egiten dena. MASA-GALERA ETA ENERGIA.
Fisio erreakzioetan askatzen den energia erreakzio horietan gertatzen den masa galeraren ondorioa da.
A+B —-C+D+ Energia
Hasierako substantzien masa eta amaierako substantzien masa neurtzen baditugu, produktuen masa erreaktiboena baino txikiagoa dela ikusiko dugu:
MA+ Mg mc + mp masa-galera = Am = (m + mg) (mc + mp)
Galtzen den masa hori energia bihurtzen da, eta Einsteinen ekuazioaren bitartez kalkulatzen da: E = Am-c Adibidez, U-235 atomo baten fisioan, masa-galera 0,2154 u-koa da eta askatutako energia 200 MeV ingurukoa.