4.MONUMENTALTASUNA: Kahn (1965 - 1974) Obra esanguratsuenak Antiren oinarritatutakoak. SOÑORO BAT. 1. TESTUINGURUA 1.1. Egileen biografia eta kezkak Louis Isadore KAHN “Monumentalitatea enigmatikoa da. Ezin da nahita sortu. Material finena, teknologia berriena, ez dira derrigorrezkoak” Osel uhartean (Estonian) jaiota, bost urterekin Philadelphiara Arte Ederretan graduatua (1924) estudiotan lan egiten (1947) Arkitektujra irakasle Yalen (1947-57) eta Pensilvania (1957-74) Mugimendu Modernutik abiatuta, estilo pertsonala sorten argia, egitura, forma eta espazio arteko harremanak aztertuz Giza balore atemporalen sinbolismoa, razionaltasuna eta erromantizismoaren oreka, “form-design” konposizio teorian azalduta (1959) XX. mendeko monumentalitatea ezin da bere obra gabe ulertu. “Monumentalitatea ezin da nahita sotu” zioen. Arte ederretan graduatua → bere akuarelak indar handia duakate. Argiarekin jolasten du, ez materialekin. Ez zen izan arkitektoa baina arkitektura hasten da egiten 40 urteekin eta urte berean arkitektura irakasle izatera sartzen da. Hasieran 1947an, Miesen estilo internazionalren barne egiten du lan, nahiz eta estilo pertsonala bat garatzen duen detaileetan (argia, espazioa…). Espazio ez oso konplikatuak baina lotura transbersalak oso poetikoak izan¡ten ziren bere obretan. Oso kezkatuta monumentaltasunaren sinbolismoarekin (unibertsala). Arrazionaltasuna eta erromantisismoaren orekoa lortzen zenan monumentaltasuna lortzen zuen. FORMAK MARKATZEN DUTE ERABILERAK. Formak lortzen dira espazioak ondo konposatzen direnean. Wrightek zioen forma eta erabilera berdinak zirela. Kahn honen kontrakoak: 1.formak eta 2. espazioak. Lotura hori naturala da. Filosofia: 1. Forma neurrigabekoa eta edozein pertsona motarako, edozein banakotasun, sentimendu eta konbentzio gainetik 2. Formak proiektuaren esentzia kontzeptuala bereizten du eta sormen prozesuaren lehenego pausua da 3. Forma eta diseinuaren lotura azken produktuan bakarrik agertzen da, eta orduan eraikinaren esangura sinbolikoa naurrigabekoa bihurtzen da Argi naturala biziaren islada; gizartearen instituzioen arkitektura globala; arkitekturak ez du denborarik; traza modernoak; proporzio klasikoak eta eskultura txertatuta Bere filosofia puntyu hauetan oinarritzen zen. 1. Forma puru eta pontente batzuk egitea. Forma atenporal eta akulturalak. 2. lehen diseinatu forma trinkoa eta gere pentsatuko dugu nola beteko dugun (erabilerak). 3. Bere ustez, enkargu bat izatean bolumen geometrikoak egiten dira eta gero programa bera integratzen da era intuitiboan. Argi naturala da biziaren islada. Argia beti sartzen da elemntu gisa bere proiektuetan. Arkitekturak ez zuela garairik esaten zuen. Bere diseinuak traza modernuekin egidako proportzio klasikoak era monumentalean dira. Bere lana lehen, “Gauza pertsonalekin” arreta galdu gabe Estherekin ezkonduta, Anne Tyngekin alaba bat eta Harriet Pattisonekin semea. Bere bizi osoa dedikatu zuen lanera. 3 emakumeekin egon zen eta 3etatik atera zuen ahal izan zuen guztia. 1. Esther. 2. Anne Tin arkitektura lanekin hasten denean (bere ahokularia). 3.Harriel, guk aztertuko dugun garaia(bere paisajista). 1.2. Sasoiko arkitektura, influentziak, aldeak Egile anitzak; Kahnen akuarelak - Mediterraneoko arkitektura klasikoa Aterki-estalkia eta Modulorekin neurtutako “kaixak” Kolorea eta material arinak/astunak; hotzak/beroak (zura) Herrikoi arkitekturarekin zerikusirik ez Bere obra hasieran, margo hauek egiten zituen eta bere sensibilitatea ikusten da argi itzalekin eta masa bolumekin. Kolorea moteletan eginda gainera. Testurak, bolumentak, itzalak eta masibotasuna irakurtzen da bere marrazkietan. Bolumen trinkoen eta monumentaltasunaren kezka ikusten da. Dramatismo sinbolikoa. 

Juan de Villanueva - Pradoko Museoa (Madril) Argi natural zenitala, iragazita Galeria longitudinalak Proportzio klasikoak (geometria) Kanoi-gangak eta azalera garbiak Espazio neutroa, lineala, argi zenitalarekin → espazio oso ona zela ikusi zuen. 2. OBRAREN BALORAZIOA 2.1. Obraren aurkezpena eta deskribapena Louis I. KAHN - Kimbell Art Museum (Texas) Hirigintza baldintza gabeko orubea, gatzgabeko paisaian Monumentaltasun apala, paisaian integratua (Harriet Pattison) urmaelak, begetazioa eta zoladurak diseinatuz Argizulo linealak eta azalera hotzak Kahnen aztkenetariko obra. Obra ez famatuenetakoa baina bai esanguratsua. Orube maldatsua. Malda hau nola inetgratzen den da gauzarik interesgarria. Paisaia integratzen da baita erikinean. Eraikin hotza. Konstruktibokiko ondo eraikita. 2.2. Obraren balorazioa BALORE ESTRUKTURALAK Hormigoizko gangak eta habe luzeak muturreko zutabetan oinarrituta, arku formeruekin Karga hormak sotoan Teknika aldetik balore estruktural arruntak. Dramatismoa lortzen du. Badirudi zeozer falta dela (zutabeak). Erromanikoko kanoi gangetan oinarritatuako sistema sinplean. Elemntu egitural hau errepikatzen da hainbatetan era desberdinetan. ERAIKIN ETA TEKNIKA BALOREAK Hormigoi armatuzko formak bistan Travertinozko azala horma eta zoruetan Isolamendua adreiluzko azala edo zinkezko teilatuaren behean Detaile guztiak lantzen dira eta planoetan islatzen da. 3-4 geruzekin lortzen da geruza bakar bateko itsura. Ez da bakarrik hormigoizko fatxada. Materialen aukeraketa oso ona testura zein kromatismoa. Argiaren garratntzia esanguratsua da. Argi zuloaren diseinua izan zen kezka (Prado museoan bezala lortu zuten bezala). Apurka apurka pentsatu zen eta emaitza izan zen ganga bat goiko zuloarekin. ESPAZIO ETA ERABILERA BALOREAK “Espazioen eraikin erreflexiboa” (Kahn) Espazio longitudinalak patioekin moztuta Lotura transbertsala/iluna Espazio longitudinala lotura transbersalekin. Tabike mugikorrak (altzari mugikorrak). BALORE ESTETIKO-KONPOSITIBOAK Monumentaltasunarako hiru oztopo: 1- Profil bajua (argi zenitala), luzea 2- Orube hutsa (patioak/eskulturak) 3- Lurraren maila ezberdinak (kotxeak eta oinezkoak bereizten) Barne patio txikiak eta argizuloak argi efektu ezberdinak lantzen Geometria gogorra eta errepikapena Espazio sinplekin jolastuta emaitza onak lortu nahi zituen. Espazio jarriak → ibilbidea. Argiarekin jolastu, urarekin jolastu, patioak. Konpositiboki ekarpen potenteena → ikuspuntu paisajistikoa. BALORE HISTORIKORIK EZ BALORE SINBOLIKORIK EZ 3. ERAGINA 3.1. Ondorio positiboak: eredutzat hartu dituzten obrak Rafael Moneo - Erromatar museoa (Merida) Arkuen errepikapena eta argi zenital iragazia (partzialki) Eskultura horma gordinekin kontrastean, linealtasuna Obra hontako ondorio positiboak: Museo honetan Kimbell museoaren era berean ordenatzen dira espazioak edo ibilbideak. Zulatu transbersalki → honela longitudinaltasuna moteldu. Imitatzen ditu adreilu tradizional erromatarra. 3.2. Ondorio negatiboak: gaizki ulertuak eta ezusteak Daniel Feliú - S’Alqueria Blancako tanatorioa (Mallorca) Gure gizarte hutsalan traszendentziarekin lotuta dagoen gertaera bakarra, heriotza Formen kopia mimetikoa, kontzeptuen ezjakintasuna Gaizki kopiatu itsura natzekoarekin. Imitazioa.