2. GAIA - ERROMA KLASIKOA
Arkitektura Erromatarra
- Erromatarren praktikotasuna: Greziar arkitektura miresten zuten, baina beren behar praktikoetara egokitu zuten. Adreilua eta zementua erabiltzen hasi ziren, eta eraikinen apaingarriak marmolez egiten zituzten.
- Bi orden berriak:
- Ordena toskanarra: Zutabeak kanalik gabeak dira, eta oinarri bat dute (dorikoak ez bezala).
- Ordena konposatua: Akanto hostoak eta bolutak dituen kapitel aberats bat dauka.
- Erdi puntuko arkua eta kanoi ganga: Teknologia berri hauek ganga eta kupulak eraikitzeko erabili ziren.
- Kupulak: Maskorren edo petxinaren gainean eraiki ohi ziren.
- Adibideak: Kaltzadak, errepideak eta zubiak, eraikin zibilak, eta eraikin erlijiosoak.
Erromatar Eskultura
- Bi joera nagusi:
- Naturalista: Pertsonen espresioak eta keinuak errealismo handiz adierazten zituzten.
- Idealista: Jainko eta enperadoreen irudi idealizatuak egiten zituzten.
- Adibideak:
- Prima Portako Augusto: Irudi klasikoa da, greziar inspirazioa duena, eta kontrapostoarekin irudikatzen da. Eskuineko beso altxatuta eta armadako lehen buruzagi moduan agertzen da.
- Obra nagusiak:
- Titoren arkua: Garaipen arku bat da, Jerusalemgo setioa oroitzeko eraikia. Arku bakarra du, eta barruan erliebeak ditu, erromatarren garaipenak irudikatuz.
- Trajanoren zutabea: Oroitza zutabe honek 30 metroko altuera du, eta Daziarren aurkako garaipena kontatzen du behe-erliebeen bidez. Zutabearen goialdean jatorriz enperadorearen eskultura bat zegoen.
- Vespasiano enperadorearen erretratua: Busto honek tradizio naturalista erakusten du; zimurrak eta azaleko akatsak errealismoz landuta daude, gizatasun handia emanez
3. GAIA - ARTE ERROMANIKOA
Testuinguru Historikoa
- Gizarte feudala: XI-XII. mendeetan, nobleek botere handia zuten, eta klase sozialen arteko mugikortasun gutxi zegoen. Erregeek botere murriztua zuten nobleekin alderatuta, eta Clunyko ordena erlijiosoak botere handia zuen, lursail handiak kontrolatzen zituelako.
- Erromanikoaren hedapena: Donejakue Bidea eta Clunyko ordenak lagundu zuten arte erromanikoa zabaltzen. Hargin lobardiarrak erromaniko estiloan espezializatu ziren, eta baseliza eta eliza ugari eraiki zituzten.
Arkitektura Erromanikoa
- Eliza erromanikoa: Oinplanoa gurutze latindarrekoa da, eta eraikinak normalean ez dira oso altuak. Horma lodiak eta erdi puntuko gangak dituzte, eta argi gutxi sartzen da leiho txikien ondorioz.
- Oinplano elementuak:
- Alboko nabeak eta erdiko nabea.
- Gurutzadura eta girola.
- Absidea eta kapera erradialak (absidioloak).
- Triforioa (Donejakue Bidean erromesei lekua emateko espazio bat).
- Adibideak:
- San Martin de Tours (Fromista, Palentzia): Gurutze latindarreko oinplanoa eta hiru nabe ditu. Zinborrioa (gurutzaduraren gaineko dorrea) erdian dago, eta bi dorre biribil ditu.
- Compostelako Done Jakue Katedrala: Tribunak edo triforioak ditu jende kopuru handia hartzeko; erromesei lekua ematen zaie espazio honetan.
Eskultura eta Pintura Erromanikoak
- Ezaugarriak:
- Izaera erlijiosoa: Eskultura eta pinturak erlijiokoak dira, eta doktrina irakastea dute helburu. Irudiak estereotipatuak eta geometrizatuak dira.
- Estilizazio eta naturalismo eza: Gorputzen adierazpenak zurrunak dira, eta itzal edo sakontasunik gabeak.
- Erlijiozko gaiak: Azken Epaiketa eta Pantokratorren irudiak, ohikoak dira tinpanoetan eta atarietan.
- Adibideak:
- Tahull-eko San Klemente (circa 1133): Pantokrator freskoa, Kristo maiestatsua mandorla mistikoaren barruan erakusten duena. Lau ebanjelistak inguruan daude, bakoitza bere sinboloekin irudikatuta.
4. GAIA - ARTE ISLAMIARRA
Testuinguru Historikoa (Espainian)
- Al-Andalus eta Granadako nazariarren erresuma: 711. urtean arabiarrek Iberiar penintsula inbaditu zuten. 1031n Kordobako kaliferria desegin eta taifa erresumak sortu ziren. 1492an Errege Katolikoek Granada konkistatu zuten.
Arkitektura Islamiarra
- Kordobako Meskita (784-786):
- Ezaugarriak:
- Zutabe asko eta ferra arkuak; kapitel batzuk erromatarrak eta bisigodoak dira, eta arkuak kolore bikoitzekoak, Damaskoko arkitektura islamiarraren eragina erakusten dute.
- Mirhab: Meka noranzkoa adierazten duen absidea, otoitz egiteko norabidea markatzen duena.
- Kupula: Kalifa kupula, mosaiko bizantziarrekin apaindua.
- Alhambra (Granada, 1333-1391):
- Agintearen ikur gisa sortua; bere osotasunean monarkia islamiarraren monumentu nagusia izan zen.
- Lehoien Patioa: Iturri bat du erdian, lehoien irudiekin, eta zutabe finen gainean ferra arkuek osatzen dute.
- Comarestarren Patioa: Uraren erabilera nabarmentzen da espazio honetan; erdi puntuko arkuak eta dekorazio arabeskoak ditu.
- Bi Ahizpen Aretoa: Dekorazio oparoa, mokarabeez betea eta izar itxurako kupula bat du; material merkeak eta hauskorrak erabili ziren, dekorazioa aberatsagoa izan arren.